Wilsonbekwaam? Een levenstestament bespaart je een hoop gedoe.
In 2019 meldde de KNB (Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie) al dat het aantal levenstestamenten blijft toenemen. Maar waarom is het eigenlijk zo belangrijk? Waar moet je rekening mee houden? En is de stijging ook te verklaren? Notaris Dinand ter Braak van Ter Braak Willems Twentse Notarissen legde ons uit wat nou precies het belang van een levenstestament is.
Om het belang van een levenstestament goed te begrijpen, is het belangrijk om te definiëren wat een levenstestament nou eigenlijk is. Ter Braak legt uit: “Bij een testament leg je zaken vast die moeten gebeuren als je komt te overlijden, heel kort gezegd gaat dat over de vraag wie wat krijgt. Je nalatenschap dus. Een levenstestament is vastgelegd in een notariële akte en treedt alleen in werking tijdens je leven. Dan gaat het over de vraag wie wat namens jou regelt als je wilsonbekwaam wordt verklaard of fysiek niet in staat bent om zelfstandig je zaken te regelen. Die persoon is dan de gevolmachtigde. De huidige volmacht betreft ook zaken zoals het aanvragen van een PGB, toeslagen, zoals zorg- en huurtoeslag, aanvragen DIGiD etc. Daarnaast kun je nog persoonlijke wensen aangeven, bijvoorbeeld over de verzorging van je huisdieren.”
Onderschatting
Wilsonbekwaamheid is voor veel mensen nog een term waar ze liever niet aan willen denken of nog als ‘te ver weg’ klinkt. Maar wat als het eenmaal zover is en je hebt niets geregeld? Ter Braak: “Men onderschat weleens wat er voor ze geregeld moet worden als ze om wat voor reden dan ook wilsonbekwaam worden.” Ter Braak geeft een voorbeeld: “Stel, je hebt je huis verkocht en krijgt een hersenbloeding met als gevolg dat je wilsonbekwaam wordt verklaard. Wie is dan bevoegd om namens jou de overdracht te tekenen?”
Regie op eigen leven
Wie dan niets heeft geregeld, loopt tegen een muur aan: “Als je niet een gevolmachtigde hebt die alles voor jou kan regelen, dan is het aan de kantonrechter om een bewindvoerder aan te wijzen. Ten eerste heb je op die beslissing zelf geen invloed. Bovendien zadel je de aangewezen bewindvoerder met heel wat gedoe op. Vooral bij conflicten in de familie kan zo’n proces extra complex zijn.” En zelfs daarna is het voor de bewindvoerder geen afgeronde zaak: “Je moet als bewindvoerder ieder jaar verantwoording afleggen bij de kantonrechter. Het is dus ook voor nabestaanden niet bepaald een pretje als er niks is geregeld. Met een levenstestament behoud je nog enigszins de regie op eigen leven.”
Stap naar notaris makkelijker
In het verleden ging dat wel anders: “Toen we nog niets vastlegden in een levenstestament, gold het bloedverwantschap als uitgangspunt. En dat leverde soms nijpende familieconflicten op. Als je wilsonbekwaam bent door bijvoorbeeld Alzheimer en je wilt – om heel terechte argumenten – je keuken aanpassen. Dan kon de aanverwante zoon die beslissing overrulen, bijvoorbeeld om te voorkomen dat de investering van zijn erfenis af zou gaan. Gelukkig is de samenleving dusdanig veranderd dat we het er nu goed over kunnen hebben. De stap naar de notaris durft men daardoor nu ook eerder te nemen, dus veel mensen snappen nu ook wel het belang van een levenstestament.”
Essentiële levensvragen
Een levenstestament gaat niet alleen over de handtekening die zo nu en dan moet worden gezet. Ter Braak geeft aan dat een levenstestament ook gaat over essentiëlere levensvragen: “Als je na een skiongeluk in Zwitserland als kasplantje in een ziekenhuis belandt, wie beslist dan wat er vervolgens moet gebeuren? Dat zijn heel persoonlijke kwesties die je goed moet vastleggen. Neem de ziekte van Parkinson bijvoorbeeld, dat is in veel gevallen een langzaam proces richting wilsonbekwaamheid. Waarover en in welke situaties wil je dan nog zelf kunnen beslissen?” Er zijn dus nogal wat zaken die je vast kunt leggen in een levenstestament. Ter Braak schetst ook de andere kant: “Je kunt alles tot in de puntjes vastleggen, van medisch tot financieel en van persoonlijk tot zakelijk. Maar dat is niet je eerste belang. Je moet vooral eerst goed naar je eigen persoonlijke situatie kijken en vanuit daar de kaders bepalen. En die kaders kunnen ook heel globaal zijn hoor. Een levenstestament is dus zeker niet een document waar je per se alles tot in de puntjes vastlegt.”
We blijven langer zelfstandig wonen
Dat steeds meer mensen een levenstestament aanmaken, is een goede ontwikkeling, zo vindt ook Ter Braak. Een ontwikkeling die tevens te verklaren is vanuit een ander belang: “We worden ouder en blijven met z’n allen langer zelfstandig wonen. Voor de kinderen – en dus ook voor ons als notarissen – betekent het dat zij steeds frequenter te maken krijgen met vragen die over wilsonbekwaamheid of fysieke beperkingen gaan. Logisch gevolg is dat het belang van een levenstestament daarmee ook toeneemt.” Ondanks het toenemende bewustzijn over het belang van een levenstestament, zijn er ook misverstanden: “Men denkt nog dat het duur en complex is, maar dat is absoluut niet het geval. Zoals ik al eerder aangaf, hoeft niet alles tot in detail vastgelegd te worden. Als je bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeur bent, dan is het raadzaam om vooral eerst te kijken waar de verhoogde risico’s zitten.”
Kijk vooral goed naar je eigen belang
Wanneer is dan het juiste moment om een levenstestament op te maken? “Dat is er niet”, geeft Ter Braak aan. “Je ziet nu dat het vooral de 50-plussers zijn die een levenstestament op laten maken. Maar voor iemand met een onderneming is het noodzakelijk dit in een veel eerder stadium te doen. Samenvattend hangt het belang van een levenstestament ook vooral af van je eigen belang. Ik zou iedereen adviseren om er nu goed over na te denken. Je kunt tegen die tijd altijd nog je levenstestament aanpassen of voorzien van een update. Als je om de 5 tot 10 jaar even langskomt, dan is dat ruim voldoende.”
< Alle berichten
