Palliatieve sedatie en euthanasie worden vaak met elkaar verward. Ook de betekenis van palliatieve sedatie wordt regelmatig verkeerd geïnterpreteerd. We vroegen huisarts en kaderarts Yvonne Schilthuis om uit te leggen wat palliatieve sedatie niet én vooral wel is.
Binnen de palliatieve zorg wordt palliatieve sedatie steeds vaker toegepast. “Ook het begrip is bekender geworden”, merkt Schilthuis op. Toch is er nog veel onduidelijkheid over de betekenis. Schilthuis: “Veel mensen denken dat je meteen overlijdt, maar palliatieve sedatie verlicht alleen de klachten en symptomen en wordt in principe toegepast in de laatste fase van het leven. Bij euthanasie – een niet-natuurlijke dood – overlijdt een patiёnt binnen 5 á 10 minuten. Dit gebeurt door de eigen arts, maar een onafhankelijk arts – de SCEN-arts – moet van tevoren beoordelen of aan alle voorwaarden is voldaan.”
Alleen als ‘al het andere’ niet werkt
Schilthuis merkt uit eigen ervaring dat er soms om de verkeerde redenen gevraagd wordt om palliatieve sedatie: “Het is een medische beslissing waar voorwaarden aan vastzitten. De levensverwachting moet 14 dagen of minder zijn en palliatieve sedatie kan niet ingezet worden als iemand nog maanden te leven heeft. Bovendien moet het om klachten gaan die niet op een andere manier zijn te bestrijden. Denk hierbij aan benauwdheid. Heel recent had ik nog een patiënt die voortdurend de hik had. In zo’n geval hielp palliatieve sedatie om het lijden te verzachten.” In de nieuwe Richtlijn Palliatieve sedatie is sederen nu ook mogelijk als patiënten hun laatste dagen voor overlijden echt niet meer mee willen maken. Dan is het niet zozeer de fysieke pijn die iemand voelt, maar het ondraaglijke lijden van ‘het wachten op de dood’. Overigens is het niet zo dat je bij sedatie niet meer wakker wordt. Vooral in de beginfase worden mensen nog wakker waardoor naasten contact kunnen hebben.”
Palliatieve sedatie versus palliatief handelen
De situatie die wordt beoogd met sedatie is er vaak ook al, waardoor sederen niet eens nodig blijkt. “Met pijnbestrijding kan een patiënt rustig zijn of haar ‘weg naar het einde leiden’.” Schilthuis verduidelijkt: “De thuiszorg vroeg weleens om sedatie bij gevoelens van onrust, maar de onrust die deze patiënt voelde kwam voort uit pijn. Dan is goede pijnbestrijding de eerste stap die je neemt, palliatief handelen noemen we dat.
Zodra je met behulp van een pompje gedoseerd slaapmiddel toedient om het bewustzijn te verlagen, mag je spreken over palliatieve sedatie. Bedoeld dus om te verlichten als het andere aantoonbaar niet werkt.”
Tijdig gesprek aangaan
Het opleiden van thuiszorgmedewerkers blijft belangrijk om het kennisniveau over palliatieve sedatie te waarborgen, vindt Schilthuis. “En dat gebeurt ook wel hoor. Het is daarnaast vooral belangrijk dat je vraagt naar de wensen van de patiënt in de laatste fase van zijn of haar leven. Dat gebeurt niet altijd. Als er bijvoorbeeld een levensverwachting van maximaal een jaar is, dan is dat het moment om te praten over iemands levenseinde en de mogelijkheden. Tijdig het gesprek aangaan, daar valt nog het meeste te winnen.”
Meer weten? Kijk op www.palliaweb.nl.
