Op 1 april 1914 vond de eerste crematie in Nederland plaats. Eigenlijk was het toen nog verboden, want de Nederlandse wet stond lijkverbranding niet toe. Pas in 1968 werd crematie wettelijk gelijkgesteld aan een begrafenis. Een paar jaar eerder, in 1963, accepteerde ook de Rooms-Katholieke kerk het cremeren, al bleef begraven wel de voorkeur houden. Deze acceptatie zorgde voor een explosieve groei van het aantal crematies. Werd in 1950 nog maar 4% van het totaal aantal overledenen gecremeerd, in 1960 steeg dit al naar 13%. Anno 2020 kunnen we zeggen dat cremeren populairder is dan begraven, ruim 65% van het totaal aantal overledenen werd vorig jaar gecremeerd.
Nederland kent inmiddels ongeveer 110 crematoria, en sporadisch wordt er nog een nieuw crematorium bij gebouwd. Corné Mulders, voorzitter van de Landelijke Vereniging van Crematoria (LVC) licht toe: “Dit aantal crematoria is voldoende om aan de vraag te voldoen, en verder zijn de crematoria vooral bezig om hun dienstverlening uit te breiden en te moderniseren. Ze ontwikkelen zich constant om te voldoen aan de moderne maatstaven en wensen van de overledene en nabestaanden.”
Trend 1: Milieubewust cremeren
Milieubewust leven is voor veel mensen belangrijk en daar hoort een milieuvriendelijk afscheid bij. Crematoria zijn vaak duurzame gebouwen en bijna of volledig energieneutraal. Je herkent ze vaak aan het keurmerk van Stichting Green Leave, een organisatie die de uitvaartbranche ondersteunt bij verduurzaming van uitvaarten. Corné: “Natuurbegraven is nog steeds een zeer populaire, duurzame optie. Maar crematoria gaan mee met de tijd en ontwikkelen zich snel. Zo wordt er steeds meer gewerkt met elektrische ovens, die uiteraard gebruik maken van groene stroom. Ook zijn er steeds meer mogelijkheden om bijvoorbeeld restwarmte te gebruiken voor de verwarming van het gebouw. Overigens is het vervoer bij een uitvaart vaak de grootste vervuiler. In een crematorium heb je de mogelijkheid om alles op één locatie organiseren: de opbaring, condoleance, ceremonie, koffietafel en natuurlijk de crematie zelf. Dat scheelt een hoop ritjes, en is dus veel minder belastend voor het milieu.”
Trend 2: Ruimte voor eigenheid
De modernisering van crematoria heeft als voordeel dat je de uitvaart geheel op je eigen manier kunt organiseren. Een crematorium denkt dan zo veel mogelijk met je mee. Corné: “Denk aan een hele kleine uitvaart, of juist heel groot. Een stille uitvaart, eerst de ceremonie en daarna de crematie, of juist andersom. Veel crematoria hebben de laatste technische snufjes op audiovisueel gebied in huis, ook daarin zijn veel mogelijkheden. De horeca gaat ook mee met de tijd: kies je voor een simpele koffietafel of een uitgebreide borreltafel? Of een tafel met alleen ecologisch verantwoorde en biologische ingrediënten?”
De asbestemming geeft eveneens ruimte voor creativiteit. Uitstrooien, bijzetten, verwerken in een sieraad, of neem je de urn mee naar huis? Corné: “Er zijn zoveel mogelijkheden dat het haast te veel is om op te noemen. En het is natuurlijk een heel persoonlijke keuze. Een mogelijkheid die nu in opkomst is en past bij een milieubewuste uitvaart is de bio-urn. Deze kun je laten begraven op een begraafplaats of bijvoorbeeld in je eigen tuin met een plant of boom naar keuze. De biologisch afbreekbare urn ‘vergaat’ in de grond en vormt samen met de as de voedingsstoffen voor de boom of plant. Zo blijft de herinnering aan de geliefde overledene levend in de natuur.”
Hoe kijken beheerders van crematoria tegen deze trends aan?
Zamea Vos-Eljon
Locatiemanager crematorium Steenbrugge
“Tijdens de Corona-pandemie werd een maximum gesteld aan het aantal gasten dat bij een uitvaart aanwezig mag zijn. We horen regelmatig van nabestaanden dat dit juist als persoonlijk en intiem ervaren wordt. De verwachting is dan ook, dat dit na de pandemie doorzet en dat er niet meer zoveel bezoekers fysiek aanwezig zullen zijn bij een uitvaart. Er zal vaker gekozen worden om de dienst via een livestream bij te wonen. Ook de aandacht voor duurzaamheid herkennen we. In het crematorium Steenbrugge in Diepenveen wordt de as in principe afgegeven in een biologisch afbreekbare urn: de Cinisafe. Deze is gemaakt van biologisch afbreekbaar plastic, waardoor deze te begraven is en langzaam door de aarde wordt opgenomen. Ook kan dit bewaarreservoir gebruikt worden voor een as-verstrooiing. De Cinisafe komt uit de as-verwerklijn, waardoor de as niet meer overgegoten hoeft te worden. Hierdoor gaat er zo min mogelijk as verloren. Het overgieten gebeurt namelijk onder een sterke afzuigkap en daar verdwijnen de stofdeeltjes in.”
Harriët Tomassen
Crematoria Twente
“Hoewel we al het mogelijke binnen onze eigen dienstverlening doen om duurzaam te cremeren, toch zijn het de nabestaanden die de grootste stempel kunnen drukken op hoe duurzaam een uitvaart kan zijn. Want: ga je voor papieren uitnodigingen voor de crematie of is digitaal ook prima? En organiseer je alles op één locatie of kies je voor meerdere? Ook de kist heeft invloed op het milieu: de ene kist verbrandt namelijk beter en zorgt voor minder uitstoot dan de andere. Ook vangen wij met filters edelmetalen en giftige stoffen uit bijvoorbeeld protheses en chemokuren af. En tot slot zijn bloemen bespoten met of zonder chemische middelen, het type kleding van de overledene en de wens om bij de verbranding aanwezig te zijn van invloed op de mate van duurzaamheid. Het begeleiden in die keuzes is dus van belang, maar is lastig, omdat nabestaanden met hun hoofd vaak bezig zijn met verdriet en niet zo zeer met duurzaamheid. Ook asbestemming is vaak nog een onderbelicht gespreksonderwerp binnen families. Vaak weten ze wel dát de overledene gecremeerd wil worden, maar niet wat er na afloop mee moet gebeuren. Verdelen? Begraven op een urnenveld? Uitstrooien? Binnen onze crematoria nemen we in elk geval onze verantwoordelijkheid om het gesprek te faciliteren en houden we onze eigen ecologische voetafdruk zo laag mogelijk.
