Even achter de deur kijken, een praatje halverwege de dag of gewoon een beetje aandacht voor iemands verhaal, het is zo broodnodig. Nu, in tijden van corona, blijkt eens te meer hoe hard we de ander nodig hebben. Pedro Swier neemt je mee in zijn ervaringen van het afgelopen jaar. Een jaar van rouwen tijdens corona.
‘In de oorlog was het zwaar en waren we angstig, zeker. Maar in de oorlog kenden we geen eenzaamheid’. Het zijn deze verzuchtende woorden van een 90-jarige dame die me diep hebben geraakt. En nog denk ik elke dag aan de woorden die deze vrouw op leeftijd naar me uitsprak, te midden van haar dierbaren. Voor haar hoefde het niet meer. Ze was op. Maar ze wilde ook niet meer. Ze doelde op de eenzaamheid die corona haar en vele anderen had getroffen. Minder sociale contacten, elkaar niet even kunnen aanraken en soms zelfs dagen niemand anders dan de lieve dames van de zorg zien. Het hakte er flink in.
Het afgelopen jaar hoorde ik veel van dit soort verhalen. Mensen die zich niet meer thuis voelden in deze samenleving. Die tegen het einde van hun leven schrokken van de eenzaamheid. Het trof mij en mijn collega’s diep. We deden – en doen nog steeds – wat we kunnen om een uitvaart, en soms ook de aanloop ernaartoe, zo goed mogelijk te begeleiden. Binnen de regels van het RIVM zoeken we mogelijkheden om zo dicht mogelijk bij elkaar te komen. Om iedereen de kans te geven de nabijheid van alle dierbaren te voelen. Want dat is het allerbelangrijkste wat we in deze laatste fase kunnen bieden: samen rouwen, in welke vorm dan ook.
Samen komen om te sterven en te rouwen is cruciaal in het verwerken van het verlies van een dierbare. Het geeft een sterke onderlinge verbondenheid, die vaak een diepe laag van emotionele verbintenis bereikt. Je kunt elkaar door een moeilijke fase helpen, naar elkaar luisteren en elkaar proberen te begrijpen. Hoewel iedereen anders rouwt, maak je allemaal hetzelfde door, terwijl de wereld om je heen gewoon doordraait. Dat begrip sterkt je om door te gaan. Ik maak me daarom soms best zorgen over de uitvaarten die we het afgelopen jaar zo anders hebben moeten vormgeven. Er zijn mensen die niet bij een uitvaart van een dierbare konden zijn, simpelweg omdat er niet meer mensen bij elkaar mochten komen. Dat is schrijnend en kan een goed rouwproces in de weg staan. Ik hoop dat we daar oog voor hebben. Nu, maar ook in de periode die nog komt.
Ik hoop ook, dat we ons realiseren dat er mensen met onverwerkt verdriet zijn. Mensen die misschien niet elke dag iemand om zich heen hebben waar ze hun verhaal bij kwijt kunnen. Er zijn immers steeds meer eenpersoonshuishoudens en ook de melkboer en bakker van vroeger lopen niet meer dagelijks door je straatje. Kortom, de sociale controle is minder en dat kan ervoor zorgen dat je er soms alleen voor staat. Laten we ervoor waken dat dat niet gebeurt. Laten we een beetje omzien naar elkaar. Alleen kun je niets, samen sta je sterk. En, zoals Margot Verkuylen ook aangeeft in het artikel in deze Periodiek, praat met elkaar over het sterven en de dood. Daar wil ik graag aan toevoegen: blijf ook met elkaar praten na het overlijden van een dierbare, over rouw en herinneringen. Dat is zo belangrijk.
Pedro Swier
Algemeen directeur Vredehof Uitvaartzorg
