Een overlijden in de familie is een heftig moment, voor iedereen. Tegelijkertijd is het ook een moment dat er veel op je afkomt én veel moet worden geregeld. John van Schendel, advocaat bij KienhuisHoving advocaten en notarissen, vertelt hierover het volgende:
“Na een overlijden is er feitelijk niets geregeld. Sterker nog, de overledene in kwestie moet eerst officieel zijn doodverklaard en dat is niet iets wat de politie zomaar mag doen. Hierover kan alleen een arts uitsluitsel geven. Zodra de overledene is doodverklaard, moet iemand – vaak een familielid – actie ondernemen. Degene die namens de nabestaanden de handtekening onder de opdrachtbevestiging zet, is vanaf dat moment juridisch ook degene die ‘beslist’, de opdrachtgever dus. Dat hoeft geen nabestaande of erfgenaam te zijn: “In de wet staat dat de persoon die beschikt over ‘het verlof tot begraven of cremeren’ bevoegd is de uitvaart te regelen. Met de verklaring van overlijden van de arts kan men dit verlof bij de gemeente aanvragen. In de praktijk regelt de uitvaartorganisatie dit meestal voor de opdrachtgever.”
Wie gaat de opdrachtgever zijn?
Maar ook daarmee is nog niets geregeld: “De uitvaartorganisatie neemt je stap-voor-stap mee in het proces. Vertrekpunt is dan in de meeste gevallen de uitvaartverzekering waarmee gedeeltelijk de uitvaart kan worden bekostigd. In die uitvaartverzekering is ook een begunstigde vastgelegd die het geld ontvangt. Je krijgt daarmee dus twee situaties: de opdrachtgever die beslist en de persoon die over de centen gaat.” Ook dan is het in de regel de opdrachtgever die persoonlijk aansprakelijk blijft: “En dat is lang niet altijd bij de erfgenamen bekend, met soms als gevolg onaangename verrassingen voor beide partijen. Het is dus altijd goed om van tevoren te weten wie de begunstigde is van de verzekering en te bedenken wie opdrachtgever gaat zijn.”
Als er niets is geregeld
Juridisch gezien wordt het opdrachtgeverschap complexer als er helemaal geen nalatenschap is, geen wensen van de overledene bekend zijn, als er alleen maar schulden zijn of als er niet eens een uitvaartverzekering is: “De opdrachtgever bepaalt nog steeds ‘hoe het dient te gaan’ en de eventuele begunstigde – als die er is – bepaalt wat er met het eventueel geërfde kapitaal gebeurt. En dat levert in sommige situaties flinke discussies op in een situatie dat er veel in een korte tijd geregeld moet worden. Want wie gaat ‘het’ betalen en waarmee? Wie mag er wel en niet bij de uitvaart aanwezig zijn? En wordt het een crematie of begrafenis?”
Wens overledene uitgangspunt
De rechter beslist als er een impasse ontstaat: “Daarbij is alleen de wens of de vermoedelijke wens van de overledene het uitgangspunt. En ook daarin schuilt weer een mogelijk volgend juridisch obstakel. Een uitgesproken wens aan de opdrachtgever of begunstigde is nog geen officiële wens, dat moet wel ergens vastgelegd zijn of bevestigd kunnen worden door nabestaanden.” En hier is geen standaarddocument voor: “Je kunt het bij wijze van spreken op een bierviltje schrijven en in een kluis opbergen of vastleggen in een Wilsbeschikking. Als daarin bijvoorbeeld is vastgelegd dat je vader niet welkom is, dan is dat het leidende document voor de opdrachtgever van de uitvaart.”
Wens overledene is leidend, maar…
Van de wens van de overledene wordt in principe niet afgeweken. Van Schendel licht toe: “Tenzij de wens onredelijk is. En indien er helemaal geen wens bekend is bij nabestaanden dan heeft de opdrachtgever in dat geval ruimere bevoegdheden. Maar als je dit wilt laten opschrijven, vraag dan eerst om advies. Het kan namelijk gaan over de kleinste details die in eerste instantie niet zo relevant lijken voor de nabestaanden. Je bespaart daarmee een hoop gedoe.”
Natura uitvaartverzekering
Een overledene kan ook gekozen hebben voor een ‘natura uitvaartverzekering’: “De uitvaartverzekeraar betaalt dan de kosten van de uitvaart aan de begrafenisonderneming. De uitvaart wordt dan precies zo geregeld zoals in de polis is aangegeven. Er wordt dus ook geen geld uitgekeerd aan de opdrachtgever, maar hij of zij heeft dan nog wel een beslissingsbevoegdheid. Als er bijvoorbeeld vanuit nabestaanden aanvullende wensen zijn, dan beslist de opdrachtgever daarover. Voor aanvullende wensen moet je namelijk bijbetalen, dus de opdrachtgever blijft ook in die situatie een belangrijke schakel tussen de uitvaartonderneming en de nabestaanden.”
Als niemand zich heeft gemeld
Nijpender wordt het wanneer zowel de begunstigde als de opdrachtgever zich niet melden bij een uitvaartorganisatie: “Na een overlijden is er – hoe vervelend ook – haast bij dat de begunstigde zich meldt of dat er in ieder geval een opdrachtgever is aangewezen. Zo niet, dan is de gemeente waar de overledene woonde vanaf dat moment juridisch de opdrachtgever. En dan is de situatie onomkeerbaar. De begunstigde heeft dan alsnog vijf jaar de tijd om aanspraak te maken op de uitkering, maar heeft feitelijk niets te zeggen over de uitvaart.”
Voorkom tijdig juridische problemen
Het verdient dus de voorkeur om vooraf na te denken over het soort uitvaartverzekering en dit te bespreken met de nabestaanden: “Op dat moment kan ook worden besloten dat de begunstigde van de verzekering optreedt als opdrachtgever en wat de wensen zijn voor de uitvaart. Door hier bewust mee om te gaan en dit vast te leggen, worden mogelijke juridische problemen zo veel mogelijk voorkomen.”
John van Schendel, advocaat bij KienhuisHoving advocaten en notarissen.
Noot van de redactie: Om je nabestaanden te ontlasten, maar zeker ook voor je eigen gemoedsrust, is het verstandig al vroegtijdig na te denken over je uitvaart en vooraf al enkele zaken te regelen. Leg deze vast in een Wilsbeschikking.
< Alle berichten
