Is jouw wilsbeschikking rechtsgeldig?

De betekenis van de termen wilsverklaring en wilsbeschikking worden nog wel eens door elkaar gehaald. Het heeft allebei te maken met het vastleggen van persoonlijke wensen en eisen, voor- en na overlijden. Maar wat is nou het verschil tussen beide documenten… Wanneer leg je iets vast en wat is de rechtsgeldigheid van een wilsbeschikking (digitaal ingevuld of handgeschreven).

We gingen erover in gesprek met Jolanda Steenhuis, juridisch medewerker KienhuisHoving Advocaten en Notarissen in Enschede en zij legt het haarfijn uit. “Een wilsverklaring is voor onderwerpen van medische aard, waarbij het gaat over de laatste levensfase. In de wilsverklaring geef je aan welke behandelingen je wel of niet meer wilt ondergaan als het levenseinde in zicht is. Zo’n wilsverklaring spreek je door met je familieleden en met je eigen (huis)arts zodat zij weten wat jij wilt in bepaalde situaties en wat mogelijk is. Vertel hen ook waar dit document ligt, om te voorkomen dat het een zoektocht wordt op het moment dat je dit zelf niet meer kunt aangeven.” Steenhuis glimlacht en noemt als voorbeeld het bekende ‘onderste laatje in het dressoir’.  

Wat zet je in een wilsbeschikking?
Een wilsbeschikking gaat juist over meer praktische zaken. “Die stel je op om het de nabestaanden zo gemakkelijk mogelijk te maken na jouw overlijden”, verklaart Jolanda Steenhuis. “Dat is de kortste uitleg die meteen al een vrij duidelijk beeld geeft wat je daarin zet. In een wilsbeschikking neem je naast persoonlijke uitvaartwensen ook hele praktische zaken op. Bijvoorbeeld of je wel of geen  uitvaartverzekering hebt afgesloten en zo ja, bij welke maatschappij. Bij welke notaris je zaken geregeld hebt zoals een testament, en wie jouw accountant is. Je helpt nabestaanden enorm door toegangscodes van telefoon, computer en een wachtwoordkluis hierin vast te leggen, maar ook van Social Media bijvoorbeeld. Een wilsbeschikking opstellen doe je zelf. Om je daarbij te helpen heeft Vredehof Uitvaartverzorging een prachtig ‘wensenboekje’ samengesteld met de naam ‘Nú voor later’. Dit boekje vind je, in de vorm van een wensenformulier, ook op de website. Het werkt als een invuloefening, waarbij je zelf gegevens toevoegt en actualiseert als dat nodig is. Zo kom je tot een mooie, complete wilsbeschikking waarmee je nabestaanden echt ontzorgt in de periode na je eigen overlijden.” 

En waarin leg je vast wie de trouwring krijgt?
Een codicil is een document om eventueel toe te voegen aan de wilsbeschikking. Volgens Steenhuis lijkt het codicil een beetje op het testament, maar je kunt er geen erfgenamen in benoemen. Ook waardevolle zaken als een huis, de volledige inboedel, geld en auto’s kun je niet nalaten met het opstellen van een codicil. Wat dan wel? “Misschien heb je een bepaald kledingstuk en een sieraad met persoonlijke waarde. Je trouwjurk en -ring die je graag aan je dochter geeft omdat zij ze zo mooi vindt. Een barok fauteuil en klok voor je neef die deze meubelstukken spaart.  Ook voor het opstellen van een codicil hoef je niet naar de notaris. Je schrijft het zelf en voegt het toe aan je wilsbeschikking. Belangrijkste tip? Begin tijdig aan het opschrijven van je wensen en eisen na overlijden. Als iemand handelingsonbekwaam is kan er niets meer worden geregeld. Dan ben je te laat.” 

Hoe zorg je dat de wilsbeschikking en het codicil rechtsgeldig zijn?
Het opstellen van een wilsbeschikking en een codicil doe je zelf. “Maar er zijn wel een paar regels waaraan deze documenten moeten voldoen om ze rechtsgeldig te maken. Ze moeten handgeschreven zijn en voorzien zijn van datum, duidelijke voor- en achternaam en je handtekening. De wilsbeschikking in de vorm van een onlineformulier is prima in te vullen via het beeldscherm, maar deze is dus niét rechtsgeldig. Een getypt exemplaar maak je alleen voor een praktisch doel. Bijvoorbeeld als checklist om niets te vergeten of omdat je een exemplaar wilt delen met een accountant en een uitvaartondernemer. Actualiseer je de wilsbeschikking, zorg dan ook dat de mensen aan wie je een online-exemplaar gestuurd hebt, de laatste versie ontvangen. En,… misschien ten overvloede, maar wel heel belangrijk: Ga zorgvuldig om met dit document, zowel met de online- als met de papieren versie. Zeker als je toegangscodes en wachtwoorden opneemt in het document. Schrijf de wilsbeschikking en eventueel ook het codicil in het bijzijn van je partner of een familielid. Berg het samen op zodat, in het geval van overlijden, je nabestaanden ervoor kunnen zorgen dat ze worden nageleefd.”

Onderhoud van een wilsbeschikking en codicil
Extra aandacht vestigt Jolanda Steenhuis op het uitsluiten van de zogenaamde ‘koude kant’. Als je dochter onverhoopt gaat scheiden, wil je niet dat jouw ex-schoonzoon die ene mooie ring krijgt na jouw overlijden.  Om dit te voorkomen is het verstandig in het codicil de ‘koude kant’ uit te sluiten. Dit betekent dat die mooie ring alleen voor je dochter is en dat je (ex-)schoonzoon daar geen recht op heeft. Laat je een testament maken door de notaris, geef dan aan dat je al een codicil gemaakt hebt en dat je wilt dat deze van kracht blijft (of niet). Want een testament begint vaak met het herroepen van alle voorgaande uiterste wilsbeschikking, waartoe ook codicillen behoren.” Jolanda lacht: “schrik niet, onze notarissen vragen er altijd naar hoor, maar het is goed om je hiervan bewust te zijn en ook zelf het bestaan van een codicil te melden bij de notaris. Verder raad ik mensen aan om de wilsbeschikking elk jaar even uit de kast te halen en na te lezen of het nog actueel is. Wachtwoorden en codes verander je nog wel eens. Ook wetswijzigingen kunnen van invloed zijn of wijzigingen in een uitvaartverzekering. Bij een testament raden we aan om hier met de notaris minimaal één keer per vijf jaar of bij verandering in de persoonlijke of financiële situatie samen naar te kijken. Zeker ook als er zakelijk belangen meespelen bijvoorbeeld. De notaris denkt mee over de weergave in het testament van de persoonlijke wensen en over de meest gunstig fiscale effecten bij erfbelasting, zoals het optimaal benutten van de vrijstelling voor de erfbelasting van een echtgeno(o)t(e), kinderen en kleinkinderen.”

Vraag om goede raad bij de notaris
Voordeel van een wilsbeschikking en een codicil is dat je deze vrij snel en eenvoudig opstelt zonder kosten te maken. Steenhuis: “Nabestaanden omschrijven de tijd na het overlijden van een geliefde vaak als een periode waarin ze het gevoel hebben verdoofd te zijn. En dat terwijl er in korte tijd vaak belangrijke keuzes gemaakt moeten worden. Het hebben van een wilsbeschikking is dan echt heel fijn voor de nabestaanden.” Als juridisch medewerker wordt Jolanda Steenhuis nog wel eens gevraagd om advies bij het opstellen van eens wilsverklaring en codicil. “Je merkt dat het taboe rond de dood, en de voorbereiding daarop, langzaam verdwijnt. Vragen die mij bereiken gaan bijvoorbeeld over ‘wat mag ik in een codicil opnemen en wat moet ik echt in een testament vastleggen. Ook vragen over de omschrijving. Die moet namelijk nogal specifiek zijn in een codicil. Meubels nalaten aan een neef is niet specifiek genoeg voor een codicil. Je moet vrij precies aangeven om wel meubelstuk het gaat (kleur, type) en voor wie het bestemd is. Dat mensen deze controlevragen stellen, begrijp ik goed. Je wilt immers voorkomen dat jouw codicil nietig verklaard wordt door een vormfout.”

Noot: De betekenis van de termen wilsverklaring en wilsbeschikking worden nog wel eens door elkaar gehaald. Een wilsverklaring is voor onderwerpen van medische aard, waarbij het gaat over de laatste levensfase. Lees hier meer over in het blog van Marinka Hamstra. Ze is huisarts in Hengelo en bestuurslid van LHV, Huisartsenkring Twente.

Lees ook het laatste blog Nooit te jong om na te denken over een wilsbeschikking van Pedro Swier.

< Alle berichten